помидор касалликлари арши дорилар

Помидор нега камёб маҳсулотга айланиб боряпти?

Ўзбекистонликлар якунланаётган қишлоқ хўжалиги мавсумида помидор камлиги, боз устига, нархининг қимматлигидан ҳайрон қолмоқда, деб ёзади «Халқ сўзи Online».

Фото: Google Images

Ушбу ҳолат Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан жорий йилнинг III чорагида иқтисодиётдаги инфляцион кутилмалар бўйича ўтказилган сўровлар натижаларида ҳам ўз ифодасини топди.

Гап шундаки, сўровда иштирок этган жисмоний шахслар «Қайси асосий товар ва хизматларнинг нархи юқори даражада ошди?» деган саволга жавобан, биринчи навбатда, помидорни, сўнгра мол ва қўй гўшти, шунингдек, гуручни кўрсатган.

Сабзавотлар қишга ғамланадиган, консерва қилинадиган пишиқчилик мавсумида унинг баҳоси ошиб кетгани, ҳақиқатан ҳам, кишини ажаблантиради. Ўша пайтда Тошкентдаги деҳқон бозорларида помидорнинг килограмми ўртача 7—8 минг сўмдан сотилди.

Мавсум охирлай бошлагач, ички бозор ушбу маҳсулот билан нисбатан тўйиниб, нарх барқарорлашди. Аммо истеъмолчиларнинг айтишича, расталарни тўлдирган помидорлар иссиқхонаники. Бу усулда етиштирилган ноз-неъматларни йил давомида топиш мумкин. Улар эътирози очиқ далада, етарли фойдали ҳароратни олган помидор ёз-куз фаслларида ҳам сероб бўлмагани, сифати ҳаминқадар, баҳоси эса чўнтакбоп эмаслиги билан боғлиқ.

«Қанийди, фалон пулга сотиб олган помидорни иштаҳа билан есак. Ишонсангиз, маҳсулотингизнинг тенг ярми ахлатга чиқади. Ҳайрон қоламан, қип-қизил, бус-бутун помидорни кессангиз, ўртаси қорайиб чириб кетган бўлади ёки ичи тўла қаттиқ ўзак, пўсти қалинлашиб кетган. Баъзиларининг сирти пишган бўлсаям, ичи яшил. Сўрасам, чет элликлар шунақа ‘сортиъга ишқибоз эмиш», — дейди пойтахтлик Муаззам Қўчқорова.

Пўсти худди плёнкага ўхшайди-я?!

Хўш, помидор тақчиллигининг сабаби нимада?

Нашр мухбири мавжуд вазиятни ўрганиб, ушбу саволга жавоб топишга уриниб кўрди.

Қилинган меҳнат ва харажат ҳавога учмоқда

Таҳлилларга қараганда, помидор сабзавот экинлари ичида етакчи ўринни эгаллайди. Ушбу турдаги зироат экиладиган майдонларнинг деярли 42 фоизи, етиштириладиган ялпи маҳсулотнинг 39-40 фоизи унинг ҳиссасига тўғри келади. Ялпи ҳосилининг 70 фоизи қайта ишланса, 10 — 15 фоизи янгилигича истеъмол қилинади. Қолган қисми эса экспортга чиқарилади.

Бироқ ҳақиқат шуки, етиштирилаётган маҳсулот ҳажми аҳоли ҳамда қайта ишлаш корхоналарининг хом ашёга бўлган реал талабларини тўлиқ қондира олмаяпти. Илгари ҳовлисида бир парча томорқаси бор одам, оиласи эҳтиёжига яраша бу маҳсулотни ўзи етиштирган, ортганини қўни-қўшниларга улашган бўлса, эндиликда тўрхалтасини кўтариб, бозорга тушмоқда.

«Кейинги йилларда томорқамизга помидор экмай қўйдик. Бу экиннинг касалликка тез чалинувчан бўлиб қолганлиги ҳафсаламизни пир қилмоқда. Чунки ниҳоллар гулга киргунга қадар баравж ривожланиб, бир-икки ҳосил нишоналари кўрсатгач, қурт тушиб, палаги қовжираб қолмоқда. Ачинарлиси, маҳаллий мутахассислар тавсия этаётган дори воситалари ҳам натижа бермаяпти. Оқибатда меҳнатимиз, қилган харажатимизга куйиб қолмоқдамиз. Шунинг учун кўпчилик помидор ўрнига бошқа экинлар экишни афзал кўришяпти», — дейди Оққўрғон туманидаги Қаҳрамон қишлоғилик Илҳом Ҳотамов.

Тўғри, бунга аҳоли томорқалари ҳамда деҳқон хўжаликларидаги пайкалларни қўшсак, рақамлар бирмунча ортади. Лекин ялпи ҳосил аввалги йиллардагига қиёсланганда, кам бўлиши аниқ.

Деҳқонлар билан суҳбатлашсангиз, фиғони фалакка ўрлайди. Уларнинг ёзғиришича, помидор иссиқхона экинига айланиб қолмоқда. Иссиқхона хўжалигини юритаётган тадбиркорларнинг фикри эса бундан бошқачароқ.

Эсимни таниганимдан буён 21 сотихлик иссиқхонамизда помидор етиштирамиз, — дейди қибрайлик хусусий тадбиркор Дониёр Юсупов. — Лекин ҳосил олиш йилдан йилга қийин бўлмоқда. Чунки асосий вақтимиз экинни парваришлаш, озиқлантиришга эмас, балки унинг касалликларига қарши курашиш билан ўтяпти. Агар помидор ўртача уч ойда пишиб етилса, бу давр ичида олти марта ниҳолларнинг илдиз тизими касалликларига қарши ишлов берилади. Ҳафтасига бир марта шира, оқпашшага қарши дориланади. Бундан ташқари, икки ҳафтада бир марта, деҳқонлар тили билан айтганда, «рассом» ҳашаротига, ҳар 10 кунда вирусли касалликларга қарши дори сепмасак бўлмайди. Дориларнинг деярли ҳаммаси четдан келтирилгани учун жуда қиммат.

Булар майлику-я, кейинги пайтда помидор куяси деган офат пайдо бўлганки, унга ёпиқ шароитда ҳам бас келиш қийин бўлмоқда. Энди очиқ даладаги экин тақдирини ўзингиз тасаввур қилиб кўраверинг.

Чиндан ҳам, охирги икки йилда республикамизнинг деярли барча ҳудудида мазкур сабзавот турининг барори йўқ. Деҳқон ва фермерлар билан гаплашсангиз, ундан ҳосил олиш тугул, экинни асраб қолишнинг имкони бўлмаётганини ёзғиришади. Катта маблағ эвазига харид қилинаётган кимёвий дориларнинг самараси паст. Вазият шундай давом этса, помидор яқин йиллар ичида энг танқис неъматлардан бирига айланиб қолиши эҳтимоли йўқ эмас.

Шундай экан, нима қилмоқ керак? Муаммонинг илдизи қаерга бориб тақалади?

Куянинг уйи куйсин

Аслида, серҳосиллиги бўйича помидорга тенг келадиган сабзавот йўқ. Ўзбекистон тупроқ-иқлим шароитида гектаридан ўртача 30 — 35 тонна ҳосил олиш мумкин. Унда экин ривожи, ҳосилдорлигига нима таъсир қиляпти?

«Бунинг кўпгина омиллари бор, масалан, ер тўғри танланмаса ҳам экин ривожи суст, ҳосили кам бўлади. Шу боис уни бир майдонда кетма-кет икки йилдан ортиқ ҳамда шу пайкалга уч йил оралатмай қайта экиш, шунингдек, картошкадан кейин етиштириш тавсия этилмайди», — дейди Сабзавот-полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти кичик илмий ходими Бахтиёр Каримов.

Аммо Ўзбекистон сабзавотчилиги, хусусан, помидор экини билан боғлиқ муаммони деҳқончилик маданияти ёки вирусли, замбуруғли касалликлар эмас, зараркунандалар келтириб чиқармоқда. Яъни четдан кириб келган помидор куяси мазкур сабзавот кушандасига айланди. У йилда 13 марта насл қолдириб, жуда тез кўпаяди. Бу ҳашаротга қарши 12 ой давомида курашилаётган бўлса-да, натижаси кам. Қўлланилаётган дори воситалари эса қиммат. У ҳам ҳар 5 — 10 кун оралатиб сепилса, самара беряпти холос. Деҳқонларнинг аксариятида куяни бартараф этишга ҳафсаласи ҳам, маблағи ҳам етмаяпти. Муаммонинг асл илдизи мана шунда!

Тажрибали деҳқонларнинг сўзларига қараганда, помидор куяси илгари мамлакатда учрамаган. Улар хориж уруғлари билан кириб келган, деган тахминда. Ахир аввал фақат маҳаллий навлар экиларди-да!

Ҳозирги кунда очиқ дала учун помидорнинг 50 та нав ва дурагайи раёнлаштирилган бўлса, шулардан 30 таси чет эл дурагайлари ҳисобланади. Асосий майдонларда ҳам хориждан олиб келинаётган дурагайлар жойлаштирилаётганини кузатиб, бу гапларда жон бормикан, деб ўйлаб қоласан, киши.

Ростдан ҳам помидор куяси уруғлик орқали кириб келганми?

Масалага ойдинлик киритиш учун фитосанитар хавфсизликни таъминлаш, зарарли организмларнинг Ўзбекистон ҳудудига кириб келиши ва тарқалишининг олдини олишга масъул бўлган Ўсимликлар карантини давлат инспекцияси мутасаддиларига мурожаат қилдик.

«Помидор куяси касаллик эмас, зараркунанда. Соҳа мутахассислари яхши билишади уруғлик орқали касалликлар ўтиши мумкин, ҳашаротлар эмас. Қолаверса, экспортчи давлатлар ҳамкорлар ишончини оқлаш учун энг сифатли, касалликларга қарши дориланган уруғлик жўнатишади. Шунинг учун помидор кушандаси юртимизга қўл юки, картон қутилар орқали кириб келган, деган қарашлар ҳақиқатга яқинроқ. Аҳоли орасида бу зараркунанда кимёвий дорилар бизнеси билан шуғулланувчилар томонидан киритилган, қабилидаги гап-сўзлар ҳам юради. Лекин бу фаразлар ўз исботини топгани йўқ», — дейди инспекция бошлиғи ўринбосари Боқижон Муродов.

«Олтин олма» ейиш ҳам осонмас

Помидор куяси ҳозирги пайтда Ўзбекистоннинггина эмас, бутун дунё деҳқонларининг оғриқли муаммосига айланган. Дастлаб у 1980 йилда мазкур сабзавот ватани бўлган Жанубий Америкада аниқланган. Кейинчалик эса Европа ва бошқа мамлакатларда кенг тарқалиб, катта зарар келтира бошлаган. Бу офат 2010 йилнинг кузидан Россияда, 2011 йилда Қозоғистонда бўй кўрсатган бўлса, Ўзбекистонда илк бор 2015 йилда иссиқхоналарда дуч келинди. 2016 йилдан эса очиқ майдонларга кўчган. Жорий йилда ундан, айниқса, Навоий, Қашқадарё, Сурхондарё ва Тошкент вилоятлари деҳқонлари катта зарар кўрди.

Табиий савол туғилади. Деҳқонларни ўйлантираётган масалага қачон ечим топилади? Кўнгилдагидек ҳосил олинмаётганининг асосий сабаби турли касаллик ва зараркундалар таъсири экан, демак, бу ўсимликлар ҳимоясига масъул идораларнинг фаолиятида камчиликлар борлигини ҳам англатмайдими? Наҳот, соҳа мутасаддилари бунга қарши кураш чораларини олиб бормаётган бўлса? Бу йил ўтди. Кейинги мавсум-чи?

Бу ерда гап муаммонинг қандай пайдо бўлганида эмас, балки уни бартараф этиш ҳақида кетмоқда. Негаки, бундан икки аср илгари ҳеч ким емаган ушбу маҳсулот аллақачон аҳоли сархил ҳолида севиб истеъмол қилинадиган сабзавотга айланган. Усиз эндиликда дунё ошхоналари таомларини тасаввур қилиб бўлмайди. Чунки помидор мевасида органик кислоталар кўплиги учун иштаҳа очиб, организмда овқат ҳазм бўлишига ёрдам беради. Ошқозон-ичак тизимидаги касаллик қўзғатувчи микрофлора таъсирини сусайтиради. Таркибида пуринлар кам бўлганлиги туфайли атеросклероз касаллигининг олдини оладиган муҳим парҳез маҳсулоти ҳисобланади. Ўзбекистонликлар ана шундай шифобахш экин истиқболидан хавотирда.

Помидор куяси таъсирини камайтириш учун тизимли тадбирлар олиб борилмоғи керак. Буни аҳоли ўз томорқасида рисоладагидек бажариши амримаҳол. Ўзбек халқи бежиз «Чумчуқ сўйса ҳам қассоб сўйсин», демаган-да. Шунинг учун, аввало, ўсимликларни ҳимоя қилиш, кимёвий дорилар ва препаратлар етказиб берувчи тузилмалар фаолиятини такомиллаштириш, уларнинг иш самарадорлигини ошириш, дори воситалари нархининг барқарорлигини таъминлаш зарур. Йўқса, помидор экилган пайкаллар зараркунандалар ўчоғига айланиб қолиши турган гап.

«Аслини олганда, миришкор халқ учун кўп нарса керак эмас. Улар ер илмининг ҳадисини олган. Фақат мутасаддилар халқ ичида юриб, зарур пайтда керакли тавсия, йўл-йўриқ кўрсатиб туришса, кифоя. Токи, улар хорижнинг усти ялтироқ уруғликларига маҳлиё бўлиб, самарасиз дори воситаларини харид қилиб, алданиб қолмасин. Бундан наинки уларнинг ўзлари, балки олтинга тенг бўлган суғориладиган ерда битадиган ноз-неъматларга кўз тикиб турган халқимиз жабр кўришини бир зум бўлса-да, ёдимиздан кўтармаслигимиз керак.

Ушбу масала ечими юзасидан олиб борилаётган амалий ишлар ҳақида мутасадди ташкилотлар ўз муносабатларини билдирадилар деган умиддамиз. Зеро, Президент ташаббуси билан кейинги пайтда пахта ва ғалла майдонлари қисқартирилиб, мева-сабзавотчиликни ривожлантиришга жиддий эътибор қаратилаётгани бу масаланинг нечоғли долзарблигини кўрсатиб турибди. Ўзингиз ўйланг, бугун 30 дан ортиқ туманлар қишлоқ хўжалигининг ушбу тармоғига ихтисослаштирилган. Ушбу ҳудудларда одамлар кўпроқ даромад топсин, етиштирган маҳсулотини экспорт қилиб, иқтисодиётимизга кўпроқ фойда келтирсин, дея ажратиладиган минг-минглаб экин майдонларида мўлжалдаги ҳосил битмаса кимга зиён? Ахир ‘помидор ажали’ макон қурган давлатларда ҳам унга қарши курашиб, баракали ҳосил олинаётгани, ички эҳтиёж тўлиқ таъминланиб, қайта ишланаётгани, экспортга чиқарилаётгани айни ҳақиқат-ку?!

Дарвоқе, ‘помидор’ сўзи италян тилидан ўгирилганда, ‘олтин олма’ маъносини англатади. Ниятимиз сабзавотчилик тармоғининг мазкур йўналиши ривожланиб, деҳқонларимизнинг олтиндек қадрли, муҳим даромад манбаларидан бирига айлансин. Биз эса мавзуга яна қайтамиз», — дейилади хабарда.

Источник

Помидор касалликлари ва уларга қарши кураш

Фитофтора касаллиги

Белгилари: Зарарланган баргларнинг банди пастга қараб қийшаяди. Поя ва барглардаги зарарланган жойлар яшил, намлик билан тўйинган ноаниқ шаклдаги йирик доғлар кўринишига эга бўлади. Мазкур доғларнинг ўлчами ортиб боради. Жигарранг тусга киради ва қоғозсимон бўлиб қолади. Мевалардаги зарарланган жойлар эса қаттиқ ноаниқ шаклдаги катта жигарранг-яшил доғлар кўринишида ифодаланади. Мевадаги бундай зарарланган жойнинг юзаси дағал, мойсимон кўринишда бўлади.

Касалликнинг ривожланиш шароитлари: Касалликни қўзғатувчи замбуруғ томорқаларда етиштириладиган картошка ва помидорда, шунингдек итузумгулдошлар оиласига мансуб бегона ўтларда сақланиши мумкин. Касалликнинг ривожланишига салқин ва нам об-ҳаво қулай имконият яратади.

Кураш чоралари: Мазкур касалликка қарши фунгитсидлар пуркаш ва касалликнинг авж олишини башорат қилиш тизимини йўлга қўйиш зарур. Помидорни картошкадан сўнг ёки картошка билан ёнма-ён етиштириш тавсия этилмайди, чунки картошка ўсимлиги кўпинча мазкур касаллик кўзғатувчисининг манбаи ҳисобланади.

Фузариоз сўлиш касаллиги

Белгилари: Зарарланган ниҳоллар ўсишдан тўхтайди. Ниҳолларнинг катта ёшли барглари ва уруғ паллалари сарғаяди ва сўлийди. Кучли зарарланганда ниҳоллар кўпинча нобуд бўлади. Катта ёшли нисбатан йирик ўсимликларда касалликнинг биринчи белгилари анча қари баргларнинг сарғайиши кўринишида намоён бўлади. Кўпинча мураккаб баргнинг бир томонидаги япроқчалари ёки шохнинг бир томонидаги баргларнинг сарғайиши кузатилади. Зарарланган барглар сўлийди ва қуриб қолади, аммо тўкилиб кетмайди. Зарарланган ўсимликларда қуёшли кунларда кундузги сўлиш кузатилади ва улар кўпинча ўсишдан тўхтайди.

Касалликнинг ривожланиш шароитлари: Касалликни қўзғатувчи замбуруғ тупроқда узоқ йиллар мобайнида сақланиши ва қишлоқ хўжалик техникалари, зарарланган ўсимликлар қолдиқлари ва суғориш сувлари билан тарқалиши мумкин. Касаллик тупроқнинг ҳарорати юқори (28°С) бўлганда тез ривожланади.

Кураш чоралари: Чидамли навлардан фойдаланиш мазкур касалликка қарши курашнинг энг самарали усули ҳисобланади.

Кладоспориоз касаллиги

Белгилари: сарғаяди ва тўкилиб кетади. Касалликнинг биринчи белгилари қари баргларнинг ташқи юзасида зарарланган жойлар кўринишида пайдо бўлади. Уларнинг ранги оч яшилдан сарғишгача ўзгаради. Бир вақтнинг ўзида баргнинг остки юзасида замбуруғнинг зайтунранг-яшил конидиялари тўплами ҳосил бўлади. Касаллик ривожланган сари барглар сарғаяди ва тўкилиб кетади. Касалликнинг биринчи белгилари қари баргларнинг ташқи юзасида зарарланган жойлар кўринишида пайдо бўлади. Уларнинг ранги оч яшилдан сарғишгача ўзгаради.

Касалликнинг ривожланиш шароитлари: Касаллик қўзғатувчи замбуруғнинг ҳаётчанлиги тупроқда ва зарарланган ўсимлик қолдиқларида бир йилгача сақланиши мумкин. Замбуруғнинг конидиялари шамол ва ёмғир томчилари билан осон тарқалади. Улар ишчиларнинг кийими ва қишлоқ хўжалик машиналари билан хам тарқалиши мумкин. Касалликнинг ривожланишига юқори нисбий намликдаги ҳаво (90%) ва ҳароратнинг юқори (24°С) бўлиши қулай имконият яратади. Ҳавонинг нисбий намлиги 85% дан кам бўлганда касаллик ривожланишдан тўхтайди.

Кураш чоралари: Фунгитсидларни ўз вақтида пуркаш, шунингдек ҳавонинг айланишини таъминлаш ва иссиқхонани иситиш йўли билан ҳавонинг нисбий намлигини 85% дан пасайтириш касалликнинг зарарини камайтирувчи самарали чора бўлиши мумкин. Имкониятга қараб чидамли навлардан фойдаланиш тавсия этилади. Бироқ бу кўпинча мазкур замбуруғнинг хилма-хил физиологик ирқлари туфайли қийинчилик туғдиради. Чидамли навлардан фойдаланиш мазкур касалликка қарши курашнинг энг самарали усули ҳисобланади.

Сариқ доғли баргларнинг сўлиш касаллиги

Касалликнинг ривожланиш шароитлари: Касалликни қўзғатувчи вирус зарарланган помидор ўсимлиги ёки итузумгулдошлар оиласига мансуб бегона ўтлардан батат оққаноти личинкасига ўтади. Персистент усулда (яъни ташувчининг организмида узоқ вақт сақланган холда) помидор ўсимлигига оққанотнинг етук зотлари томонидан олиб ўтилади. Вирус механик йўл билан юқмайди. Мазкур касалликнинг кучли авж олиши кўпинча оққанот популяциялари сонининг ортиб кетиши билан боғлик бўлади.

Кураш чоралари: Чидамли навлардан фойдаланиш, шунингдек помидор экинзорлари яқинидаги итузумгулдош бегона ўтларни йўқотиш касалликнинг зарарини анча камайтиришга имкон беради. Ўсимликларга минерал мойлар билан тизимли ишлов бериш касалликнинг тарқалиш даражасини камайтириши мумкин. Чунки бунда вируснинг оққанотга ўтиши ва у орқали юқиши камаяди.

Источник

Помидор касалликлари

ФИТОФТОРА (PI)

БЕЛГИЛАРИ:

Зарарланган баргларнинг банди пастга қараб қийшаяди.Поя ва барглардаги зарарланган жойлар яшил, намлик билан тўйинган ноаниқ шаклдаги йирик доғлар кўринишига эга бўлади. Мазкур доғларнинг ўлчами ортиб боради, жигарранг тусга киради ва қоғозсимон бўлиб қолади. Мевалардаги зарарланган жойлар эса қаттиқ ноаниқ шаклдаги катта жигарранг-яшил доғлар кўринишида ифодаланади. Мевадаги бундай зарарланган жойнинг юзаси дағал, мойсимон кўринишда бўлади.

Касалликни қўзғатувчи замбуруғ ўзи чиққан ва томорқаларда етиштириладиган картошка ва помидорда, шунингдек итузумгулдошлар оиласига мансуб бегона ўтларда сақланиши мумкин. Касалликнинг ривожланишига салқин ва нам об-ҳаво қулай имконият яратади.

КУРАШ ЧОРАЛАРИ:

Мазкур касалликка қарши фунгицидлар пуркаш ва касалликнинг авж олишини башорат қилиш тизимини йўлга қўйиш унга қарши курашнинг энг самарали воситаси ҳисобланади. Помидорни картошкадан сўнг ёки картошка билан ёнма-ён етиштириш тавсия этилмайди, чунки картошка ўсимлиги кўпинча мазкур касаллик кқўзғатувчисининг манбаи ҳисобланади.

28 ЭНЕРГО – ТЕЖ АМКОР ИССИҚ ХОНА ЛАРНИ ҚУРИШ ВА УЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ БЎЙИЧА Қ ЎЛЛАНМА

ФУЗАРИОЗ СЎЛИШ (FOL)

Зарарланган ниҳоллар ўсишдан тўхтайди, унинг катта ёшли барглари ва уруғ паллалари эса сарғаяди ва сўлийди. Кучли зарарланганда ниҳоллар кўпинча нобуд бўлади. Катта ёшли нисбатан йирик ўсимликларда касалликнинг биринчи белгилари анча қари баргларнинг сарғайиши кўринишида намоён бўлади. Кўпинча мураккаб баргнинг бир томонидаги япроқчалари ёки шохнинг бир томонидаги баргларнинг сарғайиши кузатилади. Зарарланган барглар сўлийди ва қуриб қолади, аммо тўкилиб кетмайди. Зарарланган ўсимликларда қуёшли кунларда кундузги сўлиш кузатилади ва улар кўпинча ўсишдан тўхтайди. Ўсимликнинг пояси диагонал бўйича кесилганда ёки марказий пояга туташган ён шохлар узиб олингандаўтказувчи тўқималарнинг ўсимлик бўйлаб юқорига қараб тарқалувчи ўзига хос қизғиш-жигарранг тусга кирганлиги кўринади.

Касалликнинг ривожланиш шароитлари:

Касалликни қўзғатувчи замбуруғ тупроқда узоқ йиллар мобайнида сақланиши ва қишлоқ хўжалик техникалари, зарарланган ўсимликлар қолдиқлари ва суғориш увлари билан тарқалиши мумкин. Зарарланиш тупроққа ишлов берувчи ускуналар таъсир шикастланган илдизлар, қўшимча илдизлар ва нематодалар орқали содир бўлади. Касаллик тупроқнинг ҳарорати юқори (28°С) бўлганда тез ривожланади. Озуқа микроэлементлари, фосфор ва аммиак азотининг юқори концентрацияси касалликнинг кучайишига имкон беради.

Чидамли навлардан фойдаланиш мазкур касалликка қарши курашнинг энг самарали усули ҳисобланади.

КЛАДОСПОРИОЗ (FF)

БЕЛГИЛАРИ:

сарғаяди ва тўкилиб кетади. Касалликнинг биринчи белгилари қари баргларнинг ташқи юзасида зарарланган жойлар кўринишида пайдо бўлади, уларнинг ранги оч яшилдан сарғишгача ўзгаради.

Бир вақтнинг ўзида баргнинг остки юзасидазамбуруғнинг зайтунранг-яшил конидиялари тўпламиҳосил бўлади. Касаллик ривожланган сари барглар сарғаяди ва тўкилиб кетади. Касалликнинг биринчи белгилари қари баргларнинг ташқи юзасида зарарланган жойлар кўринишида пайдо бўлади, уларнинг ранги оч яшилдан сарғишгачаўзгаради.

Бир вақтнинг ўзида баргнинг остки юзасидазамбуруғнинг зайтунранг-яшил конидиялари тўпламиҳосил бўлади. Касаллик ривожланган сари барглар сарғаяди ва тўкилиб кетади.

Барглардан ташқари ўсимликнинг пояси, гуллари ва мевалари хам зарарланиши мумкин. Зарарланган меваларнинг банди томонида қора рангли пўстдор чириш ҳосил бўлади.

КАСАЛЛИКНИНГ РИВОЖЛАНИШ ШАРОИТЛАРИ:

Касаллик қўзғатувчи замбуруғнинг хаётчанлиги тупроқда ва зарарланган ўсимлик қолдиқларида бир йилдан бироз камроқ муддат мобайнида сақланиши мумкин. Замбуруғнинг конидиялари шамол ва ёмғир томчилари билан осон тарқалади. Улар ишчиларнинг кийими ва қишлоқ хўжалик машиналари билан хам тарқалиши мумкин. Касалликнинг ривожланишига юқори нисбий намликдаги ҳаво (90%) ва ҳароратнинг юқори (24°С) бўлиши қулай имконият яратади. Унутмаслик лозимки, зарарланиш ҳароратнинг 10-32°С дипазонида юз беради. Ҳавонинг нисбий намлиги 85% дан кам бўлганда касаллик ривожланишдан тўхтайди.

КУРАШ ЧОРАЛАРИ:

Фунгицидларни ўз вақтида пуркаш, шунингдек ҳавонинг айланишини таъминлаш ва иссиқхонани иситиш йўли билан ҳавонинг нисбий намлигини 85% дан пасайтириш касалликнинг зарарини камайтирувчи самарали чора бўлиши мумкин.Имкониятга қараб чидамли навлардан фойдаланиш тавсия этилади, бироқ бу кўпинча мазкур замбуруғнинг хилма-хил физиологик ирқлари туфайли қийинчилик туғдиради. Чидамли навлардан фойдаланиш мазкур касалликка қарши курашнинг энг самарали усули ҳисобланади.

САРИҚ ДОҒЛИ БАРГЛАРНИНГ СЎЛИШИ (TYLCV)

КАСАЛЛИКНИНГ РИВОЖЛАНИШ ШАРОИТЛАРИ:

Касалликни қўзғатувчи вирус зарарланган помидор ўсимлиги ёки итузумгулдошлар оиласига мансуб бир неча хил бегона ўтлардан батат оққаноти личинкасига ўтади ва персистент усулда (яъни ташувчининг организмида узоқ вақт сақланган холда) помидор ўсимлигига оққанотнинг етук зотлари томонидан олиб ўтилади. Вирус механик йўл билан юқмайди. Мазкур касалликнинг кучли авж олиши кўпинча оққанот популяциялари сонининг ортиб кетиши билан боғлик бўлади.

КУРАШ ЧОРАЛАРИ:

Чидамли навлардан фойдаланиш, шунингдек помидор экинзорлари яқинидаги итузумгулдош бегона ўтларни йўқотиш касалликнинг зарарини анча камайтиришгаимкон беради. Ўсимликларга минерал мойлар билан тизимли ишлов бериш касалликнинг тарқалиш даражасини камайтириши мумкин, чунки бунда вируснинг оққанотга ўтиши ва у орқали юқиши камаяди. Кўчат қаторларини оққанотларни жалб этувчи сариқ полимер плёнка билан мульчалаш ва инсектицидларни мунтазам пуркаб туриш айрим худудларда мазкур касалликка қарши курашда самарали натижа берган.

ЗАНГ КАНА — помидор мевалари ва барглари шаклини ўзгартириб ўстирмай қўяди. Унга хос асосий хусусият ўсимлик барги ва меваларида катта-катта гурух шаклида тўпланишидир. Агарда уз вақтида унга қарши кураш чоралари қўлланилмаса, у ҳосилнинг бутунлай нобуд қилиши мумкин.

Занг канага қарши курашишда ўсимликларга 0,1 фоизли неорон ёки 0,1% ниссаран препаратлари билан пуркаб ишлов берилса, сепилгандан сўнг 2-куни каналар бутунлай қирилишини таъмин этади, бу препаратни ҳосилни теришдан бир ой олдиндан қўллаш лозим. Занг канага қарши курашда синовдан ўтказилган препаратлар бўйича энг яхши натижа таркибида олтингугурти бўлган препаратлар бўйича олинди. Жумладан, бир қисм майдаланган олтингугуртга 2 қисм тупроқ аралашгириб чанглатиш жуда яхши натижа беради.

ЎРГИМЧАК КАНА — республикамиздаги иссиқхоналар майдонларининг барчасида тарқалган. У баргларнинг пастки қисмига жойлашиб олиб, ўсимлик шираси билан озиқланади, у билан кучли зарарланган ўсимлик қисми ўргимчак тури билан қопланади.

Ўргимчак канага қарши курашишда 0,1% ниссаран, 0,1 фоизли неорон, 0,2 фоизли акрекс препаратларидан фойдаланилади.

Источник

Қўлларга қараб аниқлаш мумкин бўлган 7 та жиддий касаллик

Қўллар нафақат шахсни аниқлашга ёрдам беради, балки тиббий карточка ҳам ҳисобланади. Ундаги ўзгаришлар турли касалликлардан дарак бериши мумкин.

Артрит

Ўрта бармоқнинг кўрсаткич бармоқдан юқори экани артритга чалиниш хавфи юқори эканини билдиради. Шунингдек, бу ҳолат эстроген гормонининг камлиги билан боғлиқ бўлиб, бу тизза артритига ҳам таъсир қилади.

Паркинсон касаллиги

Қўл қалтирашига антидепрессант ва астмани даволаш учун дори воситалари, шунингдек, кофеинни кўп қабул қилиш ҳам сабаб бўлиши мумкин. Агар бир қўлингиз ёки ҳар иккиси унчалик кучли қалтирамаса, бу Паркинсон касаллигидан дарак беради. Зудлик билан мутахассис кўригидан ўтинг.

Буйрак касаллиги

Тирноқлар рангининг ўзгариши буйракларда бир гап борлигидан дарак беради. Ҳиндистонлик мутахассислар томондан ўтказилган тадқиқотда тирноқ устки қисмининг жигарранггача бўлган қорайиши, тахминан, 36 фоиз буйрак касаллигида кузатилиш аниқланган. Шунингдек, тўқ вертикал чизиқ бўлганда ҳам беэътибор бўлмаслик, шифокорга мурожаат қилиш керак. Бу меланоманинг белгиси бўлиши мумкин.

Юрак касалликлари

Юрак касалликларига чалиниш хавфи қанчалик юқори эканини билмоқчи бўлсангиз, дўстингиз қўлини қисинг ва ундан баҳолашини сўранг. Lancet журналида ёзилишича, қўлни қисиш даражаси юрак саломатлиги ҳақида қон босимидан ҳам ишончлироқ маркер ҳисобланади. Шифокорлар ҳамма гап мушакларнинг кучида деб ҳисоблайди: қўл қисилганда бўшашиш ва кучсизлик қанча кўп бўлса, касалликка чалиниш хавфи шунчалик юқори бўлади.

Гипертония

Қон босими кўтарилишига мойилликни бармоқ учидан аниқласа бўлади. Бунга бармоқ учининг ички томонидаги чизиқлар ёрдам беради. 139 киши иштирок этган тадқиқотда аниқланишича, гажакка ўхшаш чизиғи борларда бошқаларга нисбатан гипертонияга чалиниш хавфи юқори бўлади.

Анемия

Анемиянинг бир неча турлари мавжуд, лекин уларнинг бари организмда барча аъзоларни қон билан таъминлайдиган соғлом қон ҳужайралари етишмаслиги билан боғлиқ. Тери ранги, айниқса, қўллар ва тирноқ атрофининг оқариши анемиянинг умумий симптоми ҳисобланади.

Жигар касалликлари

Қўл кафтида қизил доғларнинг пайдо бўлиши ривожланаётган жигар касалликларидан далолат бериши мумкин. Шунингдек, ҳатто совуқ кунларда ҳам қўлнинг илиқ бўлиб туриши ҳам касаллик белгиси бўлиши мумкин.

Источник